Çıkrık

Eksenleri aynı, yarıçapları farklı ve sabit bir eksen etrafında dönen silindirlerden oluşan sisteme çıkrık denir.

Çıkrık, basit makinelerden biridir. Yapısı, kullanıldığı yere göre değişiklik gösterir. Su kuyularında kullanılan çıkrık, bir silindir ve çizdiği dairenin yarı çapı silindirin yarı çapından daha büyük olan koldan oluşmaktadır. Arazi araçlarının bazılarının önünde bulunan ve zor durumlarda kendisini kurtarmak için kullandığı çıkrıklar ise çapları farklı iki silindirden oluşmaktadır.

Çıkrık sistemi ile çalışan araçlar kuyulardan su çıkarmada, kol ile çalışan et kıyma makinesinde, el matkabında,araba direksiyonunda, kapı anahtarında kullanılır.

Çıkrığın yandan görünümü ise şekildeki gibidir.

r = Yükün sarıldığı silindirin yarıçapı. ( yük kolu )
R = Büyük silindirin yarıçapı( kuvvet kolu )
F = Çıkrığa uygulanan kuvvet       G=Yük
Çıkrığın dönme eksenine göre toplam torku,
Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu olur.     F . R = G.r     olur.

Çıkrığa bağlı Yükün yükselme miktarı, çıkrık kolunun devir sayısı(n)  ve ipin sarıldığı silindirin yarıçapına (R) bağlıdır. Yükün çıkrıkta yükselme miktarı aşağıdaki gibi hesaplanır.

h=n.2πr    dir.

Derleyen: Baki TURAN
Kaynak:  Atatürk Üniversitesi  Fizik Öğretmenliği Bölümü 1. Sınıf “Genel fizik”  Dersi Ders Notları (Baki TURAN); Açık Öğretim Fizik Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Fizik Dersi Ders Kitapları