Elektrostatik Temel Kavramlar

Durgun haldeki elektrik yüklerinin aralarındaki etkileşme kuvvetlerini ve elektrikle yüklü cisimlerin denge durumlarını inceleyen fiziğin dalına elektrostatik denir.

Elektrik yüklerinin kaynağı atomun yapısında bulunan elektron ve proton adlı parçacıklardır. Bir atom ortasında çekirdek ve onun etrafında dolanan elektronlardan oluşmuştur. Atom çekirdeği de proton ve nötronlardan oluşmuştur. Burada çekirdek içinde bulunan protonların yüküne ( + ), elektronların yüküne de ( – ) denilmiştir.

Daha küçük parçalara bölünemeyen bir proton yada bir elektronun yüküne elementer ( e.y ) yük denir.

Bir elementer yük 1,6×10-19 C

Pozitif yüklü cisim:Bir cisim üzerinde protonların sayısı sayıca elektronların sayısından fazla fazla olan cisimlere pozitif yüklü cisim  denir.

Negatif yüklü cisim: Elektronların sayısı sayıca protonların sayısından fazla olan cisimlere negatif yüklü cisim denir.

Nötr cisim:  Proton sayısı  elektron sayısına  eşit ise cisme nötr cisim denir. Nötr cisme aynı zamanda yüksüz cisim denir. Yüksüz cisim yük olmadığı anlamına gelmez , yük sayıları birbirine eşittir.

• Proton ve elektronun yükleri eşit fakat zıttır.

Protonun kütlesi elektronun kütlesinin 1836 katıdır.

Not: Elektriklenme olayları elektronlarla gerçekleşir. Bir atomun son yörüngesinde ki valans elektronları dediğimiz kolay koparılabilen elektronların transferiyle elektriklenme olayı  gerçekleşir. Bir cisim üzerinde ne kadar fazla serbest elektron varsa o kadar iyi iletkendirler.

Elektriksel yükler ve özellikler:

•  Elektrik yükleri tanecikli yapıdadır. Küsuratlı olmaz.
• ( + ) ve ( – ) olmak üzere iki tür elektrik yükü vardır.
• Elektrik yüküne sahip en küçük parçacık elektronlardır. Bütün elektriksel olaylar madde içindeki elektronların hareketiyle gerçekleşir.
•  Bir cisim ( – ) yüklü ise elektron kazanmış, ( + ) yüklü ise elektron kaybetmiştir denir.
•  Bütün elektriksel olaylarda toplam yük korunur.
•  Bütün yükler birbirine itme ve çekme kuvveti uygularlar.
• Nötr yükler birbirine kuvvet uygulayamaz.

•  Zıt yüklü cisimler birbirini çekerler.

• Aynı yüklü cisimler birbirini iterler.

• Nötr cisimler yüklü cisimlerle biraz çekilirler.

İletken ve yalıtkan maddeler:

İletken cisim:Üzerinde serbest elektron bulunduran, elektrik akımını ileten maddelere denir. Örneğin, demir, bakır, metaller

Yalıtkan cisim:Üzerinde serbest elektron bulundurmayan, elektrik akımını iletmeyen cisimlere denir. Örneğin plastik, tahta, ametaller

 Elektriklenmeyi 3 ana gurupta inceleyebiliriz.

1. Sürtünme ile elektriklenme
2. Dokunma ile elektriklenme
3. Etki ile elektriklenme

Derleyen: Baki TURAN
Kaynak:  Atatürk Üniversitesi  Fizik Öğretmenliği Bölümü 1. Sınıf “Genel Fizik”  Dersi Ders Notları (Baki TURAN); Açık Öğretim Fizik Ders Kitapları ve MEB Liseler İçin Fizik Dersi Ders Kitapları