Açık Hava Basıncı

AÇIK HAVA BASINCI

Dünyanın çevresindeki hava tabakası çeşitli gazlardan meydana gelir. Bu gaz tabakasına atmosfer denir. Atmosferdeki gazlar da, katı ve sıvılarda ki gibi ağırlığından dolayı dokundukları yüzeylere basınç uygular.  Yani üzerimizde bulunan atmosfer ağırlığından dolayı bize basınç uygular. Bu basınca açık hava basıncı ya da atmosfer basıncı denir.

Yukarıdaki resimde de görüldüğü gibi, Açık hava basıncının değeri yeryüzüne yakın yerlerde en büyüktür. Yükseklere çıkıldıkça üzerimizde bulunan havanın ağırlığı azalacağı için açık hava basıncı da  azalır.

Açık hava basıncını ilk defa 1643 yılında, İtalyan bilim adamı Evangelista Torricelli  keşfetmiştir. Yaptığı deneylerde Torricelli Deneyi denmiştir.

Toriçelli Deneyi
Torricelli bu deneyi deniz seviyesinde ve 0 °C sıcaklıkta yapmıştır. Yaklaşık bir metre uzunluğun da olan bir ucu kapalı cam boru alınarak ağzına kadar cıva dolduruluyor.( Cıva yerine farklı sıvılarda kullanılabilir) Borunun açık kısmı el ile kapatılıp  cıva çanağına daldırıldıktan sonra el çekildiğinde, cıvanın biraz çanağa boşalıp sonra sabit kaldığı görülüyor. Yaptığı her denemede borudaki cıva yüksekliği 76 cm’de kalıyor. Borunun ağzı açık olduğu halde cıvanın tamamının kaba boşalmayarak 76cm yüksekliğinde kalmasının nedeni, cıva basıncının açık hava basıncı tarafından dengelenmiş olmasıdır.

Deneyi farklı yükseklik ve farklı sıcaklık değerlerinde tekrarlarsak cıva yüksekliği değişir.  Açık hava basıncı Po ile gösterilir.

Yukarıdaki şekilde ,Aynı deney farklı genişlikteki borularla yapıldığında cıva yüksekliğinin  76 cm olduğu görülüyor. Yani borudaki cıva yüksekliği borunun kesitine bağlı değildir.

Açık hava basıncının ölçüldüğü aletlere barometre denir. Şekildeki barometrede çanaktaki cıva üzerine etki eden açık hava basıncı, cıva tarafından itilerek, borudaki cıva basıncını dengeler.

Barometredeki Cıva Yüksekliği Nelere Bağlıdır;

a) Kullanılan sıvının özkütlesi= Kullanılan sıvının özkütlesine göre cam borudaki sıvı yüksekliği değişir. kullanılan sıvının özkütlesi düştükçe borudaki sıvı yüksekliği artar .Po=h.d.g    d azalırsa , h artar

b) Deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça= Üzerimizdeki hava tabakası azalır ve Açık hava basıncı düşer buna bağlı olarak   h yüksekliği azalır.

c-) Ortamın Sıcaklığı= Otamın sıcaklığı artarsa borudaki cıva genleşir ve h seviyesi artar

d) Borunun üst kısmında bir gaz varsa = Açık hava basıncı borunun üstündeki gaz ve cıva yüksekliği toplamı kadar olur  (Po: h.d.g  + P gaz )  ve  h yüksekliği azalır   
e) Çekim ivmesi = Çekim ivmesi büyürse  h yüksekliği azalır. Çünkü  (Po=h.d.g )    g büyürse , h azalır
f) Borunun biçimi ve kalınlığı = h yüksekliğini değiştirmez.

Basınç Ölçmek İçin Kullanılan Aletler

Barometre: Açık hava basıncını ölçmek için kullanılır

Manometre: Kapalı kaplardaki gaz basıncını ölçmek için kullanılır

Batimetre: Basınç değişiminden yararlanarak deniz ve göllerin derinliğini ölçmeye yarayan alet

Altimetre: Deniz seviyesine göre , atmosfer basıncından faydalanarak yükseklik ölçen alettir.